DE ILLUSTERE SCHOOL
 Schiedam

Een overzicht van de door DIS georganiseerde lezingenseries:

Lezingen 2017 voorjaar:

Politiek: Populisme door drs. Han van der Horst (9 en 16 maart). 

Populisme is hét politieke modewoord van deze tijd. Het hangt een beetje van je eigen visie op de samenleving af, wat je er van denkt. Is het een teken van hoop of het signaal voor groot gevaar. Vooral in de traditionele media heeft het begrip populisme een ongunstige klank. Populistische politici krijgen het verwijt dat zij alleen maar kritiek oefenen en vijanden aanwijzen maar niet met oplossingen komen waar burgers wat aan hebben. Op de sociale media echter wordt er heel anders over populisme gesproken. Daar lees je hoe populisten de stramme en reumatische democratie een nieuw levenselixer toedienen of hoe zij eindelijk de zo lang genegeerde burger weer een stem geven. Kloppen die beelden?

In twee lezingen – een  vlak voor en een vlak na de verkiezingen analyseert Han van der Horst het begrip populisme, dat – geloof het of niet – helemaal uit Peru komt. Bovendien hebben de huidige populistische leiders voorlopers in het verleden, tot en met de negentiende eeuw. Er valt dus heel wat over het populisme te zeggen, mede op grond van de ervaringen die er in andere tijden en andere landen mee is opgedaan. Bijvoorbeeld in Rusland. Op grond daarvan leren wij de populisten van onze tijd en ons werelddeel beter begrijpen. In het tweede college besteedt Han van der Horst uiteraard de nodige aandacht aan de verkiezingsuitslag.

Over de spreker: Han van der Horst – geboren en getogen in Schiedam – heeft tal van boeken over Nederlandse geschiedenis op zijn naam staan. Zijn nieuwste boek verschijnt dezer dagen. Het heet De Bruid van de Maas en is een eendelige geschiedenis van Rotterdam. De presentatie is op zaterdag 11 maart, 14.00 uur bij boekhandel Donner op de Coolsingel in Rotterdam.

Economie: Gouden bergen door dr. Jan van der Meulen (22 en 29 maart)

Gouden bergen
We gaan het hebben over het tweede beroep ter wereld: de beleggingsadviseur. In NL niet zo bekend als in de VS waar iedereen vanaf modaal zo iemand in zijn 'contacts' register heeft staan. De beleggingsadviseur (hierna te noemen BA) begeleidt mensen om voor hun pensioen, voor de studie van hun kinderen, etc. te sparen, maar liever nog te beleggen. Hij (M/V) ontvangt daarvoor een vergoeding (=fee). Deze lezing(en) gaan over deze persoon. De vraag is: verdient hij (M/V) überhaupt een beloning. Dat moet dan blijken uit de kwaliteit van zijn (M/V) adviezen. Zijn die adviezen geld waard? Ik ga u duidelijk maken of dat het geval is. Zonder verder al teveel te verklappen belast ik u met de volgende vraag.:

Verdient de BA wat hij zijn klanten faktureert?
Wat denkt u? 

1. Hij weet het vast beter dan ik, dus JA
2. Ik lees een krant en het economie-nieuws, maar begrijpen? dus 'kweenie’?
3. Het zijn allemaal graaiers, dus ik doe het zelf wel.
4. Ik kijk naar zijn prestaties en beslis op basis daarvan.
5. Ik volg Jan's lezingen en daarnaar handel ik.

Uiteraard is het laatste antwoord het beste.
Ik zie u graag bij de twee DIS-lezingen Gouden Bergen
Jan van der Meulen

Literatuur/filosofie: de Montaigne door drs. Nancy Mac Gillavry (20 april). Entree is € 10 per avond.

Maatschappij: De Maasstadoperette door drs. Sietske Altink (19 maart). Entree is gratis.

Geschiedenis: Hennepkwijlers door dr. Jan Willem Verkaik (26 maart). Entree is gratis.

• Typografie: boekdrukkunst door meesterdrukker Bruno Cauwe (5 april). Entree is € 10 per avond.

Lezingen 2016 najaar:

Onderstaand vindt u korte samenvattingen van de DIS-lezingen vanaf september 2016. Hier zijn ze:

Een andere tijd

De Middeleeuwen
Verkaik evoceert duizend jaar Europese geschiedenis. In een bonte stoet passeren ze de revue: heren en horigen, jonkvrouwen en heksen, kooplieden en studenten, monniken, pestlijders, flagellanten, alchemisten en bouwers van kathedralen. Herkenbare mensen uit een andere, vreemde wereld. Hoe was het toen te leven? Evident is dat de Middeleeuwen niet de duistere, verloren eeuwen waren die de propaganda van de renaissancisten er later van maakte. Geen statische periode waarin het aan nieuwe initiatieven ontbrak, de basis van de moderne maatschappij werd in deze miskende eeuwen gelegd.

Nancy Mac Gillavry
Wat bezielde Shakespeare?

Helden en Humeuren
Dit is de mens: hij wordt gevormd uit 4 elementen en 4 humeuren oftewel vochten, verdeeld over 4 organen. Hun verhouding bepaalt wat voor aard, temperament, karakter en uiterlijk iemand heeft.

Zo was aan het begin van de 17^de eeuw het mensbeeld van het grote publiek. Zo werden helden getoond in de theaterpraktijk. Dit was de grond van hun acties en passies.

Is het toeval dat er 4 grote tragedies van Shakespeare zijn? Zijn Hamlet, Othello, Macbeth en Lear personificaties van Humeuren?

In twee avonden wordt geprobeerd antwoord te geven op deze vragen. In de eerste lezing wordt een kader gegeven van het wereldbeeld van toen en een uitleg van de Theorie van de Humeuren. Ook iets over de theaterpraktijk, over spiegels voorhouden en over heksen en demonen. De tweede avond zal vooral gaan over de tragedies zelf en hun personages: de helden zelf maar ook de figuren om hen heen.

Frans Meijer
Revolutie in een Brandersstad

Tegen het einde van de 18^e eeuw werd Schiedam bestuurd door een regentenoligarchie. De burgerij – waaronder Pieter Brillenburg en Cornelis Nolet - kwamen hiertegen in opstand en eisten op hoge toen invloed van de burgerij op het bestuur, vrijheid van meningsuiting en meer tolerantie. In hun strijd kozen deze Schiedammers niet zelden de kant van het machtige Amsterdam. Ze werden daarmee mede verantwoordelijk voor de dreigende burgeroorlog in de Republiek. De revolutie scheen aanvankelijk te mislukken, maar nam uiteindelijk toch een verassende wending…..

 De lezing wordt ondersteund door prachtig beeldmateriaal en is een  ‘must’ voor iedere Schiedammer die zijn stad een warm hart toedraagt.

 

 
Jan van der Meulen
Zwart geld

Daar weten we toch al alles van? Iedereen doet immers minofmeer regelmatig aan zwart geld. Copietje bij de baas (20 stuks), hulp in huis voor bruto = netto 10-12 €/uur, invoer van ietsjes teveel drank uit verweggistan, we doen het toch allemaal? Onze privédingetjes vallen in het niet bij het serieuze werk.  In twee lezingen geef ik u inzicht in de mondiale effekten van het bestaan van het enorme ‘zwartgeldcircuit’, inclusief een aantal uit het nieuws bekende voorbeelden van 'hogeschool-zwart geld' Ik geef ook oplossingen om dit circuit lam te leggen, te beginnen bij het afschaffen van het 500€ biljet. Maar er is meer! Komt u ook? Graag!

Han van der Horst
Propaganda

Wij beleven een half jaar dat in het teken staat van politieke progaganda. Dat komt omdat er niet alleen in ons eigen land maar ook elders verkiezingen zijn. Amerika heeft de primeur op 4 november. Volgend jaar zal het er aan de stembus ook in Duitsland om spannen.

Hoe werkt dat? Hoe proberen spin doctors, reclame-experts en? Hoe wordt U gelijmd? 

Dat onthult Han van der Horst met tal van voorbeelden uit heden en verleden. Hij laat U zien hoe de teams rond Trump, Rutte, Wilders of Merkel nog steeds de principes toepassen van de Romeinse meesterpropagandist Quintillianus. Hij toont hoe machthebbers met munten en inscripties lieten zien hoe geweldig zij waren. En hoe dat nog steeds gebeurt.Zo leren wij de overeenkomsten kennen tussen Rutte en keizer Augustus, tussen Jan Roos en Cleon de leerlooier uit het oude Athene en wie de know nothings waren. Dankzij deze boeiende lezingen bent u straks geestelijk goed gewapend als er zo eentje komt om u om zijn of haar vinger te winden. 

Lezingen 2014 voorjaar:

  Han van der Horst
Geschiedenis: “Bestaat er een Europese identiteit”, 5 bijeenkomsten (€ 50.-). Data: Maandagen 3, 10, 17, 24 en 31 maart 2014.

Synopsis: 

Op 24 mei worden de Nederlanders gevraagd om hun stem uit te brengen voor de verkiezing van een nieuw Europees Parlement. Toch nog toe was de belangstelling voor deze stembusgang notoir gering. We weten nog niet hoe het in 2014 zal aflopen. Een “normale” gang van zaken?  Een nog grotere afzijdigheid van het electoraat? Of een grote opkomst om “Brussel” mores te leren. 

Het project van de Europese eenwording, decennia lang als een vanzelfsprekendheid aanvaard, wordt nu door veel burgers kritisch benaderd. Zij vrezen dat hun land en hun manier van leven vermalen wordt tot een eenheidsworst naar het recept van eurocraten. Aan de basis van dit alles staat de vraag: “Bestaat een Europese identiteit?”

In een reeks van vijf lezingen behandelt de historicus Han van der Horst deze vraag vanuit een historisch en een beetje vanuit een filosofisch perspectief.

Tijdens de colleges komen de volgende vragen en thema’s aan de orde:

  Jan van der Meulen
Economie: Themareeks "Economie is leuk voor iedereen”, 3 bijeenkomsten (€ 30.-). Data: Woensdagen 26 maart, 2 en 16 april 2014. 

Module 1: Financieel economisch nieuws.
Synopsis: Hoe te (leren) lezen. Weerbaarheidstraining tegen economisch mediageweld. In deze module krijgt u antwoord op vragen als: wie en wat bepaalt de rente, wat is aktief/passief beleggen, wat heeft een belegger aan de beurspagina in kranten, wat is eigenlijk risico, heeft de markt (altijd?) gelijk, wat is de waarde van CPB-cijfers. En wat betekent CPB eigenlijk… Elementen uit de overige modules zullen in deze startmodule ook aan de orde komen.

  Sietske Altink

Filosofie: “Prostitutiebeleid” en “Prostitutie en arbeidsrecht”, 2 bijeenkomsten (€ 20.-). Data: 

Donderdagen 10 april en 17 april 2014.

Lezing 1: Prostitutiebeleid als voorbeeld van een 'wicked problem’.Synopsis: In 1973 schreven Horst Rittel en Melvin M. Webber een verhandeling over ‘wicked problems’.  Dit zijn problemen waarbij  de probleemoplossers met elkaar overhoop liggen over de definitie van het probleem, waar verkeerde oplossingen niet kunnen worden teruggedraaid en waar nogal eens grote ongewenste bij-effecten van iedere oplossing kunnen optreden. Niet zelden ontaardt de ‘oplossing’ van een wicked problem in moralistische politiek.

Lezing 2: De (on) mogelijkheid om wetgeving op het gebied van prostitutie te maken.
Synopsis: Hoe ver kun je gaan als werkgever?  Kun je als eigenaar van een kapsalon een werknemer opdragen een vieze klant te kappen? Deze kwestie wordt behandeld aan de hand van een case: de discussie over arbeidscontracten in de prostitutie. Een wonderlijke voetnoot in de vakbondsgeschiedenis. Over exploitanten van bordelen die beweren dat arbeidscontracten een schending van de mensenrechten zijn. Over de belastingdienst die van deze exploitanten keurige werkgevers wilde maken die sociale lasten afdragen. 

 

  Rob van Klaarwater, 
Geschiedenis: “Schiedam en Jenever”, 2 bijeenkomsten (€ 20.- + facultatief 2 x € 7.50). Data: Donderdagen 1 en 8 mei 2014.

Synopsis: In een ontspannen sfeer ga ik de cursisten van korrel tot borrel vertellen hoe jenever gemaakt wordt en werd en wat daar allemaal bij komt kijken. Omdat jenever onlosmakelijk verbonden is met Schiedam wordt Schiedam vaak geassocieerd met jenever. Zijdelings maar niet onbelangrijk komen ook alle toeleveringsbedrijven aan bod, inclusief alle mensen die daarmee te maken hebben gehad. Aan de hand van foto’s, films, voorwerpen, kruiden, posters, flessen en nog veel meer wordt de rijke geschiedenis van het produkt jenever uitgelegd. Aan het eind van de avondbijeenkomst wordt er natuurlijk een aantal voorbeelden van bestaande jenevers op intensieve wijze gekeurd en geanalyseerd. Dit laatste onderdeel is facultatief. Als deelnemers hieraan willen meedoen zijn de kosten hiervoor € 7.50. Afhankelijk van de interesse van deelnemers kan ingeschreven worden voor een tweede bijeenkomst, waarin dieper op de materie wordt ingegaan.

Mario Stam,
Kunst en Cultuur: “Fats Domino”, 1 bijeenkomst (€ 10.-). Datum: Dinsdag 1 april 2014.

  Jan van der Meulen,
Economie: “De € is een gevaar voor iedereen”, 1 bijeenkomst (gratis) op zondag 18 mei, om 15.00 uur 2014. 

Synopsis: De titel van de lezing spreekt voor zich. De inhoud is gebaseerd op feiten.  De lezing wordt aangeboden met het oog op de Europese verkiezingen die op 22 mei 2014 worden gehouden.

Willy Atema, ‘PARIJS! 1900!’. 
Parijs, dé hoofdstad van het Europese artistieke leven, het centrum van het Belle Époque. Tijdens de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs, een immense exotische bazar, werden de behaalde successen in de voorbije eeuw gevierd. Voor het eerst in de geschiedenis werden daarvan filmopnames gemaakt, met dank aan Thomas Edison. Het uitgaansleven bloeide, de mode en natuurlijk roerden zich ook de beeldend kunstenaars (Cézanne, van Gogh, Gauguin, Matisse, Picasso).  De 19e eeuw gaf een groot aantal stijlopeenvolgingen te zien (classicisme, romantiek, realisme, ‘Barbizon’, impressionisme,  symbolisme tot art nouveau) met voor de toenmalige beschouwer schokkende schilderijen.  En dans! Met Vaslav Nijinsky van Diaghilev ‘s Ballets Russes! De lezing gaat met heel veel beeldmateriaal in op deze fascinerende periode.

Willy Atema, ‘Ons Rijks’.
‘Ons Rijks’ (her)opende op 13 april 2013 – dat kan u nooit ontgaan zijn. Het was wekenlang een gigantisch mediaspektakel. Hoe is het nadien tussen u en de 8.000 tentoongestelde objecten vergaan? Legde u de wandelroute van 1.5 km al af?  Neen? U had nog geen zin in de eindeloze wachtrijen? Dan is deze lezing wat voor u.  Het gebouw trekt  uitgebreid langs, van de bouwgeschiedenis in 1885 tot de 10-jaren durende renovatie,  de 46.000 zwarte sterretjes op het plafond van de zalen naast de Nachtwacht en de kas met ‘vergeten groente’.  Maar natuurlijk ook de publiekslievelingen, waarvan alleen Rembrandt met zijn Nachtwacht op zijn oude plek op zaal terugkeerde. Een kleine doch prachtige parade trekt langs, terwijl u al luisterend lekker koffie zit te drinken …

 Rob van Klaarwater
Rob van Klaarwater: 'Muziek maken kan iedereen!’ 

In deze doe-lezing ontrafelen wij de muziekcode. Er wordt op een eenvoudige manier inzicht gegeven hoe men muziekcode over kan zetten in muziek maken. We gaan oefenen op pianoklavieren en aan het eind van de avond kunt u een stukje pianospelen van bladmuziek. Hierbij zult u merken dat muziek maken leuk is en helemaal niet zo moeilijk als u misschien altijd heeft gedacht.

Lezingen 2014 najaar:

 Han van der Horst
Lezingenreeks: Hoe de Eerste Wereldoorlog na 100 jaar nog ons dagelijkse leven beïnvloedt

In augustus 2014 is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Wij weten allemaal dat Nederland de dans ontsprong en neutraal bleef terwijl er op de slagvelden miljoenen slachtoffers vielen. In de jaren twintig schreef de bekende journalist. P. Ritter jr. er een boek over. Dat heette “De donkere poort”.

Maar de Eerste Wereldoorlog betekende voor Nederland véél meer dan een donkere poort. Er zijn toen regelingen getroffen die nog steeds ons leven voor een belangrijk deel bepalen. Een paar voorbeelden:

• De regering houdt zich actief bezig met het reguleren van de economie en het bevorderen van de werkgelegenheid.
• Een belangrijk deel van het door de overheid bekostigd onderwijs heeft althans nominaal een religieuze achtergrond.
• Wij kennen geen districtenstelsel (meer) maar een systeem van evenredige vertegenwoordiging.
• Het principe bij verkiezingen is een man een stem (een vrouw een stem sinds 1922).

In drie lezingen vertelt Han van der Horst het verhaal van Nederland in de Eerste Wereldoorlog. 

Dat verhaal is veel dramatischer dan de meeste mensen denken. Kent U de Draad des Doods die de Duitsers aan de grens met België spanden? Wist U dat in de Noordzee tegenover onze badplaatsen drie massagraven liggen?

En dan is er een nieuw en ander Nederland dat uit de Donkere Poort tevoorschijn kwam. Ons Nederland. Misschien kunnen we nog wat doen met de ervaringen van onze voorouders, nu we in de mist van de toekomst een nieuwe donkere poort zien opdoemen

 Han van der Horst 
Lezingenreeks: Nut en noodlot van de Eerste Kamer

“ ’s-Konings beestenspul” en “kamer van nadere overweging”: de Eerste Kamer is tijdens zijn tweehonderdjarig bestaan zowel met eerbied als met spot bejegend. Waarom kent Nederland eigenlijk die vergadering van bedaagde lieden, waarom is aan hem opgedragen om het werk van de Tweede Kamer nog eens dunnetjes over te doen en vooral, waar is dat goed voor?

Het lijkt wel of de Eerste Klamer zijn werk in het verborgene doet. De publieke tribune is in tegenstelling tot die van de Tweede Kamer steevast leeg. De fractievoorzitters zijn zelden of nooit bekende Nederlanders. In het algemeen laten de senatoren de wetten die in de Tweede Kamer zijn aangenomen rustig passeren, hoogstens met wat kanttekeningen. Een hoogst enkele keer liggen zij dwars en dan is de boot aan. Dan hoor je dat het hoog tijd wordt om deze onzinnige vergadering eens op te ruimen. Dat is heden ten dage bijvoorbeeld het geval, nu de regering van een meerderheid in de Eerste Kamer afhankelijk is geworden en de komende provinciale statenverkiezingen de status krijgen van een referendum. Provinciale statenleden kiezen immers de senatoren. Is dat een goed idee?

Gedurende twee avonden behandelt Han van der Horst de Eerste Kamer in historisch perspectief. Hij vergelijkt de Nederlandse senaat met buitenlandse instanties zoals de Duitse Bundesrat, het Hogerhuis in het Verenigd Koninkrijk of de Senaat in de Verenigde Staten. Overal waar een Eerste Kamer of een Senaat werden ingesteld, zat daar de bedoeling achter om een al te directe invloed van het volk te temperen. Anders zouden demagogie en ondoordachte besluitvorming een kans krijgen. Heeft Nederland werkelijk zo’n veiligheidsklep nodig? Heeft die als zodanig gefunctioneerd? Hebben wij nog een Eerste Kamer nodig of kan die wel weg? Of zouden de senatoren rechtstreeks gekozen moeten worden en niet getrapt? En tenslotte: is de huidige verpolitieking van de statenverkiezingen een blijk van groeiende of van falende democratie?

Kom beslagen ten ijs voor de statenverkiezingen op 18 maart. Volg de lezingen van Han van der Horst.

 

Leonie van Wees

Lezingenreeks: De derde sekse? Een aanzet tot het denken van het interseksuele lichaam.

"Ik verhef mij boven al jullie ellendes, want ik heb deel aan de aard van de engelen; jullie hebben toch gezegd dat er in jullie benauwde wereld voor mij geen plaats was. Voor jullie aarde voor mij oneindige ruimte. Geketend als jullie zijn door jullie lijflijke zinnen heeft jullie geest geen toegang tot die heldere oceaan van oneindigheid waar mijn ziel, die even verdwaald was op jullie stranden zich verkwikt.”  
Herculine Barbin. Mijn herinneringen (1938). In: Being the recently discovered memoirs of a nineteenth-century French Hermaphrodite. (1980).

Al zolang de mens bestaat, worden er mensen geboren met onduidelijke geslachtskenmerken. Omdat wij de mens hebben ingedeeld in de categorieën man en vrouw, vallen deze personen buiten deze meest fundamentele dichotomie van ons denken. De algemene gedachte is dan ook dat het niet zo kan zijn dat een dergelijk lichaam geen geslacht heeft. Één van de twee geslachten moet dominanter aanwezig zijn. Het ware geslacht is met andere woorden altijd te achterhalen. Deze onbestemde lichamen hebben mij als filosoof aan het denken gezet. Wat betekenen deze lichamen? Betekent het bestaan van deze lichamen dat er een derde sekse bestaat?

Ik kwam er echter al snel achter dat wanneer men deze kwestie filosofisch wil duiden, de woorden letterlijk te kort schieten: er is geen taal voor deze lichamen, de enige wijze waarop ze worden uitgedrukt is als abnormaliteit. De maatschappij dwingt hen te kiezen. Het is inmiddels wel mogelijk te veranderen van geslacht, maar men blijft schipperen tussen twee geslachten. Dit denken in dualismen of met andere woorden, dichotome denken, is terug te voeren op Aristoteles' wet van de uitgesloten derden, dat de grondslag vormt van ons heersende discours.

In 2 lezingen wil ik u aan de hand van postmoderne filosofen als Foucault, Irigaray en Deleuze meenemen in mijn discoursanalyse van dit interseksuele lichaam. De vraag die luidt is: hoe moeten wij dit interseksuele lichaam denken? Wij maken tijdens deze analyse een reis langs feiten en mythen rondom dit lichaam: we reizen langs monsters en engelen, langs artsen en patiënten en zullen belanden in een radicale reductie van ons lichaam: het lichaam zonder organen.

 

Rob van Klaarwater
Lezingenreeks: Schiedam en jenever

In een ontspannen sfeer ga ik de cursisten van korrel tot borrel vertellen hoe jenever gemaakt wordt en werd en wat daar allemaal bij komt kijken. Omdat jenever onlosmakelijk verbonden is met Schiedam wordt Schiedam vaak geassocieerd met jenever. Zijdelings maar niet onbelangrijk komen ook alle toeleveringsbedrijven aan bod, inclusief alle mensen die daarmee te maken hebben gehad. Aan de hand van foto’s, films, voorwerpen, kruiden, posters, flessen en nog veel meer wordt de rijke geschiedenis van het produkt jenever uitgelegd. Aan het eind van de avondbijeenkomst wordt er natuurlijk een aantal voorbeelden van bestaande jenevers op intensieve wijze gekeurd en geanalyseerd. Dit laatste onderdeel is facultatief. Als deelnemers hieraan willen meedoen zijn de kosten hiervoor € 7.50. Afhankelijk van de interesse van deelnemers kan ingeschreven worden voor een tweede bijeenkomst, waarin dieper op de materie wordt ingegaan.

Jan Willem Verkaik
Lezingenreeks: Middeleeuwse kastelen

Koene ridders en schone jonkvrouwen, kantelen, feestelijke ridderzalen en donkere kerkers, kastelen roepen bij ieder van ons wel beelden op uit een andere tijd. Historicus dr.Jan Willem Verkaik zal in de cursus aan de hand van voorbeelden uit binnen- en buitenland vijfhonderd jaar geschiedenis van deze versterkte edelmanswoningen de revue laten passeren. In drie avonden wordt niet alleen de militaire rol van kastelen belicht, maar ook de politieke, sociaal-economische en culturele. Het fenomeen kasteel wordt zowel historisch als archeologisch en bouwhistorisch benaderd. U komt te weten hoe er op kastelen werd geleefd, tijdens belegeringen en op vreedzamer momenten, en leert de ontwikkelingen kennen en begrijpen die deze bouwwerken tussen 1000 en 1500 hebben ondergaan.  Ook vragen als hoe kastelen voorkomen in kunst, literatuur, sprookjes en spookverhalen of hoe de aangepaste omgeving van kastelen eruitzag met bijvoorbeeld hertenparken en duiventorens komen aan bod. Na deelname kunt U bij een volgend bezoek aan een middeleeuws kasteel zonder gids, zelf de onderdelen van het gebouw dateren en kent U hun functie.  Door de opgedane kennis zullen U andere zaken opvallen dan voorheen, die hele bonte middeleeuwse wereld gaat meer voor U leven.

Lezingen 2015 voorjaar:

Arjen Companjen

Lezingenreeks: Het immuunsysteem

We hebben allemaal wel eens te maken met infectieziekten. De griep is een zeer bekend voorbeeld maar ook andere infecties zoals een gewone verkoudheid horen hier bij. Maar hoe worden we ziek en waarom komen in ons deel van de wereld niet zoveel ernstige infectieziekten meer voor zoals polio, hondsdolheid en cholera? Waarom horen we steeds meer over resistente bacterien en wat is hierbij de rol van antibiotica? Daarnaast horen we wel van ernstige infectieziekten in ontwikkelings-landen, waar ook andere meer exotische ziekten voorkomen zoals knokkelkoorts en malaria. Waarom is het belangrijk dat we de ziekten daar ook bestrijden en waarom is dit soms zo lastig?

Om deze vragen te beantwoorden moet u meer weten over ons afweersysteem en hoe deze in werking treedt bij infectie. Ook hoe de ziekteverwekkers steeds andere manieren verzinnen om aan ons afweersysteem te ontkomen. 

Een achtergrond in exacte-wetenschappen is niet nodig, wel enige affiniteit met Biologie. De lezingen beginnen met een uitgebreide uitleg over de werking van de cellen in ons lichaam en hoe ze met elkaar communiceren. Daarna zullen we meer ingaan op de werking van het immuunsysteem en ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën en parasieten. Dit zal onze basiskennis zijn om te begrijpen hoe vaccinatie werkt en waarom antibiotica resistentie gevaar voor ons oplevert. Maar ook wat bijvoorbeeld reuma is en MS. Ten slotte zal worden uitgelegd hoe we vaccins en medicijnen ontwikkelen en hoe ze werken.

 Aan het eind van onze lezingenreeks weet u onder andere het volgende:

• Hoe de cellen van ons lichaam werken
• Hoe ons afweersysteem in elkaar zit en hoe het reageert op potentiële ziekte verwekkers
  
• Wat er gebeurt als ons afweersysteem zich vergist
  
• Wat ziekteverwekkers zijn en welke soorten we onderscheiden
  
• Hoe vaccinatie werkt
  
• Hoe resistente ziekte verwekkers ontstaan
  
• Wat de nieuwe biologische medicijnen die we ontwikkelen zijn en wat het effect van deze medicijnen op onze samenleving is en in de toekomst zal zijn

Ik nodig u uit om mee te gaan op deze reis door de facinerende wereld in ons eigen lichaam en de gevechten die daar plaats vinden. De lezingen zullen plaats vinden aan het eind van het vierde kwartaal van 2014.

Dr Arjen Companjen

        

Govert Aardsche Janse

Lezingenreeks: Pneumatologische Hermeneutiek De weg naar een gezonde levensvoering

In deze lezing keren we terug naar de bronnen waar eens de filosofische hulpverlening als levenshulp een aanvang heeft genomen. Deze bronnen zijn te vinden bij de oude Grieken. Zij gingen ervan uit dat een psychisch lijdend persoon zich vergiftigd had met woorden en de kunst was woorden te geven als tegengif en wel door het overtuigende woord, farmacon geheten, om verstoorde mensen terug te brengen naar een gezonde levensvoering. 

In de Griekse traditie is geen meester te vinden die zo uitvoerig en precies de verschillende therapeutische werkingen van het woord geanalyseerd en beschreven heeft als Plato. Verschillende van zijn dialogen, o.a. de Gorgias en de Charmides zijn geheel of gedeeltelijk gewijd aan de helende kracht van woorden. In deze dialogen voert Plato telkens Socrates ten tonele als een genezer voor ziel en geest. Het enige instrument dat hem ten dienste stond was het woord. Aan het woord zijn het onbevooroordeeld luisteren, de dialoog op gelijk niveau tussen hulpvrager en hulpgever en de ontmoeting verbonden. Dit  alles om catharsis te bewerkstelligen, de zuivering van de geest. Overkoepelend in deze ‘therapie van het woord’ is de pneumatologische hermeneutiek: het onbevooroordeeld luisteren en uitleggen van levenstek- sten in een liefdevolle verbondenheid, zonder enige duiding of interpretatie.   In het woord ‘hermeneutiek’ is de naam van de Griekse god Hermes te herkennen. De eeuwig jonge god Hermes, was de boodschapper van de goden en een van zijn taken was eenzame mensen te vergezellen naar hun bestemming d.m.v. het levenskrachtige woord. (logos spermatikos).

In de pneumatologische hermeneutiek draait het om je eigen doorschouwde levenstekst, een tekst die gezuiverd is van ingeslopen vanzelfsprekendheden, die van jongs af aan zijn aangereikt door allerlei instanties en opvoeding. Een levenstekst onderscheidt zich van een levensverhaal. Ieder mens heeft zijn levensverhaal, een verhaal over het leven als zodanig. Echter, aan jezelf vertel je geen levensverhaal, het zou betekenen dat je niet weet wat er gebeurd is.   In een levensverhaal klinkt vaak een stuk levenstekst door dat uiting geeft aan iemands eenzaamheid en door niemand anders gesteld kan worden. Soms ligt er achter een woord, zin of uitspraak de diepste roerselen van de ziel verborgen.  Een pneumatologisch werkende hermeneut, die door Plato een psychagoog genoemd wordt genoemd, zal helpen om de vastgelopen levenstekst helder te krijgen, onder woorden te brengen (logos), opdat er meer lucht (pneuma) vrijkomt. De levenstekst is het antwoord op het menselijk hopen, verwachten, het is het antwoord op de vraag: ‘Wat is of was mijn leven.’ Dit zijn vragen van iemands eenzaamheid.                                                                                                                  

In de lezing(en) gaan we in op oude wijze teksten, die waarheid en wijsheid vertolken. De hellenistische wijsheidscholen dienen als voorbeeld voor een wijze levensvoering.  Daarnaast praktische voorbeelden van levensteksten die doorklinken in een levensverhaal. Ook zullen we stilstaan bij onze eigen ervaringen, die kunnen dienen als voorbeeld voor een wijze levensvoering.    We keren terug naar de bronnen waar eens de hulpverlening  een aanvang heeft genomen. De helende kracht van woorden staat centraal en we laten zien hoe heden ten dage  de macht van het woord (jargon)  overheersend is, alsof we weten wat die inhouden. 

Met de pneumatologische hermeneutiek keren we terug naar de bronnen van een oude beschaving. Het is aan ons of we weer erfgenamen willen worden van deze oude traditie. Met Erasmus zeggen we: ‘Terug naar de bronnen.’

Kizzy

Kizzy, All that Jazz. Kizzy is zangeres, presentatrice en actrice. Zij studeerde aan het conservatorium Berklee College of Music van Boston in de Verenigde Staten. Zij zong daar ook als front zangeres van (big) bands en in een orkest en trad op als presentatrice van TV-programma’s. Sinds een aantal jaren woont zij weer in Schiedam.

In “All that Jazz” maakt u kennis met de ziel en het wezen van de jazz. Kizzy neemt u mee op een jazzy avontuur dat begint met jazzmuziek uit Klassieke Hollywood films en eindigt bij de jazz festivals van vandaag. Tijdens deze reis komt er een golf van jazz geschiedenis, tradities, stylen en veel live entertainment voorbij. Een gezellig, leerzaam en afwisselend programma met Kizzy en “All that Jazz”.

Het DIS voorjaarsprogramma 2016:

Han van der Horst
Referendum, democratie of demagogie?

Begin april mag het Nederlandse volk zich per referendum uitspreken over de wenselijkheid van het associatieverdrag van de EU met de Oekraïne, dat overigens voor een belangrijk gedeelte al per 1 januari van dit jaar in werking trad. De vorige keer dat de burgers een oordeel werd gevraagd, gold dat de Europese grondwet zaliger nagedachtenis. Om nog meer referenda te vinden moet je terug gaan naar het eind van de achttiende eeuw. Toen mochten de meeste mannen in ons land twee maal stemmen over een grondwet.

Voor het overige heeft men in Nederland niet aan referenda gedaan. Andere landen hebben er meer ervaring mee opgedaan. In een aantal Amerikaanse deelstaten wordt het electoraat tegelijk met andere verkiezingen vaak een aantal vragen gesteld. Zwitserland kent al sinds 1848 een goed ontwikkelde referendumcultuur. 

Toch hebben veel politieke leiders het referendum een slechte naam gegeven. Zij gebruikten het om het electoraat te manipuleren, zij vervalsten de uitslagen, zij stelden de kiezers voor onmogelijke keuzes. 

Han van der Horst behandelt de geschiedenis van het referendum dat zijn wortels vindt in de klassieke oudheid. Hij geeft treffende voorbeelden van misbruik en manipulatie. Hij laat ook zien hoe een referendum daadwerkelijk gebruikt kan worden om de echte voorkeuren van het volk tot uitdrukking te brengen. 

Dat doet hij in twee bijeenkomsten. Uiteraard is er veel gelegenheid tot gedachtenwisseling en discussie. Misschien houden we aan het eind van de tweede bijeenkomst wel een referendum.

Donderdagen 10 maart en 17 maart, aanvang 20.30 uur.
Kosten: 10 euro per avond

Govert Janse
Kosmologie èn De Logotherapie van Viktor E. Frankl

Kosmologie 
Kosmologie is de wetenschap die de globale structuur en de evolutie van het heelal bestudeert. Aan de hand van twee filosofen, die zich bezighielden met de kosmos en de plaats van de mens daarin, laat ik zien hoe boeiend en actueel deze filosofie is, met name hun visie op de toekomst van de mens. Uit de pijnen en ellende van deze wereld zien zij een nieuwe wereld geboren worden. 

Teilhard de Chardin (1885 – 1955) Fransman, Jezuït en paleontoloog, gaat sterk in op de evolutie, die nog steeds gaande is. Zijn visie , die hij vastgelegd heeft in een wet, luidt: de hele wereld is een historisch proces, waarin toenemende complexiteit en toenemend bewustzijn worden waargenomen. Onze hersenen beantwoorden aan deze voorwaarden. Onze hersenen evolueren nog steeds en de vraag kan gesteld worden; Hoe ziet onze toekomst eruit? Gaat de wereld naar een apotheose of ondergang? Ondanks alle ellende en chaos in de wereld zijn er vele tendensen zichtbaar, die erop wijzen dat er een socialisatie proces op gang is, die uiteindelijk cumuleren in het punt Omega, een wereldwijde samenwerking op alle gebieden.

Alfred North Whitehead (1861 – 1947) Engelsman, wiskundige. Voor hem is kosmologie de beschrijving van de wereld zoals ze nu bestaat, m.a.w. wat zijn de fundamentele kenmerken van de kosmos waarin wij leven? Alles is aan het gebeuren. De wereld is een stroom van gebeurtenissen, die ontstaan en vergaan. Niets is blijvend.  Iedere gebeurtenis die plaatsgevonden heeft, wordt bepaald door een keuze vooraf, gevoed door een zekere spontaneïteit en vrijheid. Whitehead ziet in het universum een kracht aanwezig, die de chaos overwint en een orde mogelijk maakt. Een uitnodigde kracht, die de wereld liefheeft en meerdere malen de wereld behoed heeft voor totale vernietiging door een weg op te gaan van harmonie, schoonheid, orde en avontuur. 

In beide visies is inzicht het sleutelwoord. Stil staan bij wat ons is overgeleverd en hoe wij er verder mee doorgaan. Hun toekomstbeeld is hoopgevend als wij naar elkaar willen luisteren. 

De Logotherapie van Viktor E. Frankl
Viktor Frankl ( 1905 – 1997)  geboren in Wenen. Psychiater en filosoof.

De logotherapie is een van de weinige therapieën die empirisch is onderbouwd. Tijdens de oorlog verbleef Frankl in drie verschillende concentratiekampen, waaronder Auschwitz. Ondanks de verschrikkingen van dood en verderf ontdekte hij daar dat een mens het vermogen heeft boven zijn lijden uit te stijgen en betekenis aan het leven te geven. De wil-tot-betekenis werd de primaire drijfveer, die hem en anderen de kracht gaf om te overleven. Frankl ging ervan uit dat wanneer het leven een bedoeling heeft, dan moeten lijden en dood daarvan deel uitmaken.  In een van zijn colleges gaf hij een prachtig voorbeeld daarvan. In een praatsessie in Auschwitz, wist hij aan een mede kampbewoner, die het niet meer zag zitten en zelfmoord wilde plegen, zoveel kracht en betekenis aan het leven te geven, door zijn woorden: ‘Wat kan ik nog van dit leven verwachten’, om te zetten in: ‘Nee, wat verwacht het leven van ons.’  Zonder betekenis is het leven zinloos en het leven heeft geen waarde om geleefd te worden als de betekenis er niet meer is, m.a.w. zingeving is de centrale en bepalende kracht in het leven van de mens. Zijn ervaringen opgedaan in de diverse concentratiekampen trekt hij na de oorlog door en het is waard stil te staan bij vergelijkingen van situaties en omstandigheden heden ten dage en toen. Het gevoel van totale verlatenheid  in de kampen, ziet hij terug bij jonge mensen, die gepushed zijn in een bepaalde studierichting en uiteindelijk na veel inspanning hun diploma halen en gaan solliciteren om dan telkens afgewezen te worden. Existentiële vacuüm (het niet meer weten wat te willen, het onvermogen keuzen te maken, verveling, zondagsneurosen, bepaalde vormen van zelfmoord etc.) zijn kenmerken van onze tijd. In de lezing komen voorbeelden van gesprekken van Frankl aan bod met mensen die het niet meer zien zitten. Frankl probeert de restzin dan te achterhalen waarom ze nog leven en door gesprekken deze restzin te versterken, m.a.w. betekenis te geven. Ook onze eigen betekenis die we aan het leven geven komt aan bod. Ook uitingen/excessen van mensen die in een existentieel vacuüm leven zullen herkenbaar zijn. 

Woensdagen 6 april, 20 april en 4 mei, aanvang 20.30 uur (na de dodenherdenking).
Kosten: 10 euro per avond 

Jan van der Meulen
Evenwicht, ofwel economische apekool-theorie.

Bij evenwicht denken we aan een balans, waar de koopman een geijkt gewicht aan de ene kant hangt en een identiek gewicht aan groenten of wat dan ook, aan de andere kant. 

Bij economisch evenwicht, of equilibrium, kunnen we denken aan een gelijkheid tussen vraag (V) en aanbod (A) van goederen en diensten, u weet wel:

Dat geldt, vlgs de theorie die veel economen nog steeds aanhangen, ook voor alle andere 'markten': voor financiële markten, valutamarkten, roept u maar. Alle markten zijn in evenwicht, alles is ok. Er bestaan geen tekorten, geen overschotten, alles is verkrijgbaar, alle prijzen' zijn zoals ze behoren te zijn, iedereen is tevreden met deze evenwichts-status quo. U weet, ik weet, dat van deze theorie niets klopt. De realiteit van alledag doet alles wat deze theorie stelt, voorspelt en in beleid vertaalt, teniet. Werkloosheid, valutacrises, exporttekort, importoverschot, bevolkingsexplosies, inflatie, te lage of te hoge groei, overheidstekorten, stijgende ongelijkheid van inkomens en vermogens, oorlogen, dan wel gebrek aan vrede, vluchtelingenstromen, afpersing, beroving, oplichting, al deze verschijnselen zijn niet gedefinieerd in de evenwichtstheorie. 

Deze theorie heeft een naam: de Neo Klassieke (NK) evenwichtstheorie. Ze wordt al sinds begin van de 20ste eeuw als economische theorie beschreven in economische leerboeken en tot op de huidige dag onderwezen aan onwetende economie-studenten. Het zou verboden moeten worden/zijn. De meest gekende auteur van deze theorie heet Alfred Marshall. Hij schreef er een boekje over: Principles of Economics, eerste druk 1891. Laatste, mij bekende druk 2013. Ikzelf bezit de 8ste druk, eigenlijk de zoveelste herdruk van de 7e druk, uit 1979.

Een minofmeer complete economische theorie, die bovenstaande verschijnselen uit de realiteit van alledag, wèl integreert tot een wereldse en niet een enkel academische theorie, bestaat niet. Helaas!

Maar heeft die NK theorie dan helemaal geen oog voor de realiteit? Uiteraard wel, maar kinderlijk simplistisch. Men doet de realiteit bijvoorbeeld af met 'stel', die kent u wel, stel.....we zitten met Robinson Crusoe op een onbewoond eiland..

Marshall vertaalt de realiteit daarbij als een theorie met imperfekties, ofwel, de realiteit is dom en moet naar het gouden evenwicht worden geleid door imperfekties op te ruimen. Het doel van de NK theorie is dan ook dat al deze imperfekties worden opgeruimd. Of dat iets te maken heeft met wetenschap laat ik voorlopig even in het midden, hoewel de titel van deze lezing anders suggereert. Dan kent u in ieder geval het doel van deze lezing.

Woensdagen 23 maart en 30 maart, aanvang 20.30 uur.
Kosten: 10 euro per avond

Jan Willem Verkaik                

EN

Rob van Klaarwater

Dorst!
Historicus Jan Willem Verkaik en Rob van Klaarwater, de directeur van het borrelmuseum, gaan U in twee avonden inzicht geven in hoe de mensheid aan de drank is geraakt en gebleven.

Over het edele nat (bier, wijn, arak, jenever, gin, saké, wodka en whisky etc.) zijn veel sterke verhalen te vertellen en die van ons zijn nog waar gebeurd ook.

Een toevallige ontdekking in de prehistorie heeft door eeuwenlang experimenteren tot de mooiste resultaten geleid en die kunt U desgewenst proeven. Dit is namelijk een gezellige cursus waarbij alle zintuigen geprikkeld worden. U zult niet kunnen wachten om Uw nieuwe kennis met vrienden en familie te delen! 

Maandagen 11 april en 18 april, aanvang 20.30 uur.
Kosten: 10 euro per avond, historische dranken optioneel        

  

Frank Magielsen
Fungi vies, vervelend en lastig? 

Frank Magielsen, afgestudeerd als analist Technische Microbiologie, maar inmiddels werkzaam in erfelijkheidsonderzoek bij hwt Erasmus MC.

Schimmels (fungi) zijn een probleem in de industrie, maar ze vinden er ook hun toepassing. Vaak ondervind je problemen met ze in je vochtige badkamer, of ze bederven je etenswaren, maar zijn alle schimmels werkelijk zo vies?

Deze lezing gaat o.a. over kalknagels, slijmzwammen, antibiotica en schimmels als voedsel. Maar schimmels zijn ook micro-organismen die een seksuele voortplanting kennen…

Vrijdag 29 april, aanvang 20.30 uur.
Kosten: 10 euro